ԹՈՒՐՔԱԳԵՏ. «ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԿԱՐՈՂ Է ՆԵՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆ ԽՆԴՐԵԼ, ԲԱՅՑ 1915 Թ-Ի ԴԵՊՔԵՐԸ ՉՃԱՆԱՉԵԼ ՈՐՊԵՍ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ»
Թուրքիայի քրդական «Ժողովուրդների դեմոկրատական» (HDP) կուսակցության կին պատգամավոր Սեբահաթ Թունջելը երկրի խորհրդարան է ներկայացրել Թուրքիայում տեղի ունեցած կոտորածները ճանաչելու եւ ներողություն խնդրելու օրինագիծ։ Նշվում է, որ այս օրինագիծը եթե հաստատվի, ապա դրանով Թուրքիան ճանաչելու է նաեւ Հայոց ցեղասպանությունը եւ ապրիլի 24-ը նշի որպես սգո օր։ Արդյոք սա Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին ընդառաջ նետված խայծ է ՀՀ-ի ու հայ ժողովրդի համար: Այս հարցերի մասին զրուցեցինք թուրքագետ Արիստակես Սիմավորյանի հետ: Մասնագետը հիշեցրեց, որ այս կուսակցությունը ստեղծվել է նախորդ տարի Աբդուլա Օջալանի առաջարկով եւ ձգտում է դառնալ վերքրդական կառույց: Վառ ապացույցն այն է, որ փորձում է իր շարքերում ներառել նաեւ ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներին: «Այս կուսակցության ներկայացուցչի կողմից առաջ են քաշվում նաեւ ալեւիների, քրդերի կոտորածները, որոնք Հայոց ցեղասպանության հետ դրվում են նույն հարթության վրա: Դա ճիշտ չէ ու անընդունելի»,- վստահ է թուրքագետը:
Ըստ նրա` նման օրինագծի առաջ քաշումը պայմանավորված է նաեւ գալիք տարի կայանալիք ընտրությունների համատեքստում: Մյուս կողմից` այս օրինագծի առաջ քաշումը հետաքրքրիր գործընթացի սկիզբ է. «Երբեք Թուրքիայի խորհրդարանում առաջ չի քաշվել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցը այն էլ կուսակցության մակարդակով: Այս գործընթացի շնորհիվ կոտրվում են շատ տաբուներ ու կարծրատիպեր: Քրդերի հետ այս հարցում կարող ենք դաշնակցել, որոշ լուրջ խնդիրներ բարձրաձայնել»:
- Պրն Սիմավորյան, «ներողություն խնդրել» արտահայտությունն արդյոք Հայոց ցեղասպանության խնդիրը ճանաչումից ու պահանջատիրությունից չի տեղափոխում այլ հարթություն:
- Թուրքիան ներողությունը կարող է խնդրել, բայց 1915 թ-ի դեպքերը չճանաչել ցեղասպանություն: Ուղղակի Օսմանյան կայսրության փլուզման նախաշեմին ընդհանուր աղետի պատճառով մահացած մարդկանց համար ներողություն կխնդրեն, որով էլ փորձ կանեն հանցանքը կոծկել ու այդպիսով հարցը փակել:
- Արդյոք քրդական «Ժողովուրդների դեմոկրատական» (HDP) կուսակցության կողմից առաջ քաշված հարցը նախապես գաղտնի համաձայնեցված չի եղել թուրքական իշխանությունների հետ:
- Չեմ կարող հստակ ասել, որ սա ուղղորդված գործընթաց է: Մենք կարող ենք այս պահին դիտողի ու հարցերը քննարկողի դերում լինենք: Ըստ իս` Թուրքիայի իշխանությունները ոչ այսօր, ոչ վաղը պատրաստ չեն ընդունել Հայոց ցեղասպանության փաստը:
- Հայտնի է, որ քրդերը մասնակցություն են ունեցել Հայոց ցեղասպանության իրագործման ծրագրում: Միգուցե այս օրինագծով քրդերը փորձում են մեղմել իրենց հանցա՞նքը եւ ազատվե՞լ իրենց բաժին պատասխանատվությունից:
- Կարելի է նման ենթադրություն անել, քանի որ փորձ է արվում քրդերի եւ ալեւիների կոտորածները Հայոց ցեղասպանության հետ դնել նույն հարթության վրա: Բայց քրդական այս կուսակցությունը բավական երիտասարդ է եւ այս օրինագիծը հետագա ընտրություններում լավ հաղթաթուղթ է իրենց համար:
- Ըստ Ձեզ`ինչպիսի՞ն պետք է լինի մեր արձագանքը թե հասարակական, թե քաղաքական մակարդակով:
- Ընդամենը պետք է հետեւել ուշադրությամբ կատարվող գործընթացներին: Ուրախանալու-չուրախանալու առիթ չկա: Ի վերջո, այս օրինագծի քննարկումը Թուրքիայի խորհրդարանում ցույց կտա Անկարայի իրական դեմքը` ինչպես է ընկալվում խոսքի ազատությունը պետական վերնախավում:
ՍՈՆԱ ԴԱՎԹՅԱՆ